İşe Başlama Eğitimi Nedir?

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nda belirtildiği üzere işveren; çalışanlarına eğitim ve bilgi vermek, verilmesini sağlamakla yükümlüdür. Özellikle işe yeni başlayan çalışanlar genellikle işyeri ortamındaki tehlike ve risk unsurlarının farkında olmadığı, kullanılan iş ekipmanları ve malzemeleri hakkında yeterli bilgiye sahip olmadığı takdirde işletmelerde iş kazaları meydana gelebilmektedir. Bu nedenle işe başlama eğitimi kesinlikle ihmal edilmemelidir. Çalışanların iş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğe 24.05.2018 tarihinde “İşe Başlama Eğitimi” ile ilgili olarak eklenen maddeler ve değişiklikler İş Sağlığı ve Güvenliği eğitimlerinin usul ve esaslarını belirlemektedir. 

Çalışanlar ne kadar deneyimli olsa da, yeni bir işe başlama sürecinde adaptasyon zorlukları yaşanabilmektedir. Çalışanların kimseyi tanımadığı bir ortamda işe başlamanın verdiği heyecan ve üstleneceği görevin sorumluluğu kişi üzerinde baskıya neden olabilmektedir. Çalışanların söz konusu kaygı ve korkulardan arınması için işyerine alışması değil, işyerindeki sorumluluklarını yerine getirebileceğine inanması gerekir. Bu süreç ise işe başlama eğitimi ile aşılabilir. 

Oryantasyon Eğitimi, İşe Başlama Eğitimi midir?

Oryantasyon, rehberlik etmek ya da kılavuzluk anlamına gelir. Oryantasyon eğitimi, işe yeni başlayan çalışanların işyerine adaptasyonunu en kısa sürede sağlamak için İnsan Kaynakları ve ilk yöneticiler tarafından sunulan rehberlik hizmeti olarak tanımlanabilir. Oryantasyon eğitiminin amacı; ilgili kurumun tarihçesi, faaliyetleri, politikaları, idari ve hukuki haklar, tanıştırılma, pozisyonlar, iletişim ağları, çalışma şekil ve usulleri, yönetim sistemleri, iş sağlığı ve güvenliği hususları gibi konuların yeni çalışana aktarılmasıdır. Bu sayede çalışanın yeni işyerine uyum süreci hızlandırılabilmektedir. 

İşbaşı eğitimi; Yönetmeliğin 4. maddesinde; “Çalışan fiilen çalışmaya başlamadan önce çalışanın yapacağı işe, varsa kullanacağı iş ekipmanına ve işyerine özgü iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini içeren konularda uygulamalı olarak verilen eğitim” olarak tanımlanmaktadır.

Yukarıda yer alan tanımdan da anlaşılacağı üzere işbaşı eğitimi, iş verimliliğine odaklanmaktadır. Bu doğrultuda, işbaşı eğitimi kapsamında yeni işe başlayacak personelin görev tanımlarındaki sorumluluklarının teorik ve pratik olarak anlatılması ve gösterilmesi gerekmektedir. Bu süreçteki eğitim ise işe başlama eğitimi olarak tanımlanmaktadır. Diğer bir deyişle oryantasyon eğitimi ve işe başlama eğitimi aynı değildir.

İşe Başlama Eğitimini Kim Verir?

İşe başlama eğitiminin kim tarafından verilmesi gerektiği de yönetmelikte açık bir şekilde ifade edilmektedir. Bu konuyla ilgili olarak yönetmelikte yer alan maddeye göre işçi, aktif çalışmaya başlamadan önce işe başlama eğitimi almalı ve bu eğitim işverenin görevlendirdiği bilgi sahibi ve deneyimli çalışanlar tarafından, her çalışan için en az 2 saat olacak şekilde düzenlenmelidir. 

İşe başlama eğitimi en az 2 saat olmak kaydıyla işyerinde amir, usta, ilk yönetici, kıdemli çalışan ve bölge müdürü gibi deneyimli ve bilgi sahibi kişiler tarafından verilmelidir. İşe başlama eğitimi ile ilgili olarak İş Güvenliği Uzmanı tarafından verilmeli ya da verilebilir şeklinde bir ibare bulunmamaktadır. Herhangi bir hukuki ya da idari sorumluluğu bulunmayan iş güvenliği uzmanları bununla birlikte yeni personele işe başlama eğitimi aldırılması konusunda işverenleri uyarmakla ya da bilgilendirmekle yükümlüdür. Diğer yandan iş güvenliği uzmanları işe başlama eğitiminin planlanması, düzenlenmesi, işe başlama eğitiminin verilmesi ve belgelendirilmesi süreçlerinde herhangi bir sorumluluğa sahip bulunmamaktadır.

İşe Başlama Eğitiminin İçeriği Nasıl Olmalı?

İşe başlama eğitimi, yeni personel aktif bir şekilde işe yani çalışmaya başlamadan önce belirlenmiş bilgi sahibi kişiler ya da ilgili birim yöneticileri tarafından gerçekleştirilmektedir. İşe başlama eğitiminde öncelikle personele kendisinin çalışma yeri, bizzat kendisinin görev tanımında yer alan faaliyetlerde uyacağı prosedürler, listeler, süreçler, formlar, talimatlar, kullanacağı ekipmanlar ile makineler tanıtılır ve özellikleri detaylı bir şekilde anlatılır.

İş sağlığı ve güvenliği bakımından riskler açıklanmalıdır. Bahsedilen liste ve form talimatlara nasıl uyulacağını ve makinelerin nasıl kullanılacağını uygulamalı olarak gösterilmelidir. Bu aşamadan sonra çalışanın söz konusu işleri kendi başına yapabileceğine kanaat getirilmesiyle birlikte birim yöneticisi tarafından kurumun belirlediği bir süre izlenir ve iş Başı Eğitimi Değerlendirme kaydıyla uygunluk verilerek işe başlama eğitimi süreci tamamlanır. 

İşe Başlama Eğitimi Cezai Yaptırımı

İşverenin yeni başlayacak personele işe başlama eğitimi vermemesi, her bir aykırılık durumunda çalışan bazı olacak şekilde para cezasına tabidir. Uygulanacak para cezaları 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 17. maddesi gereğince belirlenmiş olup her yıl güncellenmektedir.

İş Sağlığı ve Güvenliğinde İşbaşı Eğitimi Neden Önemlidir?

İSG her geçen gün daha fazla önem kazanmakta, bunun için işbaşı eğitimi programları gibi programlar öncelikle ele alınması gereken programları kapsamaktadır. İş kazalarının temel sebepleri, emniyetsiz davranış ve ortamlar olarak tanımlanabilir. Güvenlik tedbirlerinin sağlanmadığı her tür çalışma koşulu, emniyetsiz ortam olarak kabul edilir. Çalışan personelin kurallara aykırı bir şekilde davranması ise emniyetsiz davranışlardır. 

Emniyetsiz davranışlar; koruyucu donanımın kullanılmamış olması, güvenlik önlemlerinin dikkate alınmaması, kontrolü ve bakımı iptal ve yetersiz olan ekipmanların kullanılması şeklinde sıralanabilir. 

İşverenler, uluslararası çalışma örgütlerinin belirttiği işyerindeki kazaların sıklık oranlarının azaltılmasına yönelik biz dizi önlem almaktadır. Alınan önlemlere karşın çalışanların gereken özeni göstermemesi nedeniyle iş kazası sayıları son derece yüksektir. Bu nedenle işe başlama eğitimleri konusunda gereken özen gösterilmelidir.