Düşüldüğünde yaralanma riski olan her alan, her bölge yüksektir. Kişinin bulunduğu referans seviyesinin üzerinde, sağlık ve güvenlik açısından tehlike oluşturabilecek durumda yapılan çalışma Yüksekte Çalışmadır.
Türkiye’de özellikle inşaat sektöründe önemli sayıda iş kazası meydana gelmektedir. Bu kazaların büyük bölümü yüksekten düşme şeklinde gerçekleşmektedir. Ancak sadece inşaatlarda çalışanların değil, merdiven kullanarak çalışan tüm çalışanların bu eğitimi alması zorunludur.
Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği’nde “seviye farkı bulunan ve düşme sonucu yaralanma ihtimalinin oluşabileceği her türlü alanda yapılan çalışma; yüksekte çalışma olarak kabul edilir” şeklinde yükseklikten bağımsız olarak yaralanma ihtimalinin geçerli olduğu her seviye yükseklik olarak tanımlanmıştır.
Yüksekte Güvenli Çalışma Eğitimlerinin amacı, her türlü çalışma alanında çalışma ekipmanlarının doğru kullanımı, bakımı ve kontrolünü sağlamanın yanı sıra mevcut tehlike ve risklere karşı farkındalık oluşturmaktır. Yüksekte montaj, demontaj, bakım-onarım ve temizlik işleri yapacak çalışanların bu eğitimi alması yasal zorunluluktur. Katılımcıları, yüksekte yapacakları çalışmalarda güvenli bir şekilde çalışmalarını tamamlamaları için gerekli olan asgari yüksekte güvenli çalışma metotları konusunda bilgilendirmektedir.
Yüksekte Çalışma Eğitimini Kimler Verebilir?
Ülkemizde yaşanan iş kazalarının en sık karşılaşılan nedenlerinden biri, yüksekte çalışma sırasında düşmedir. Özellikle inşaat, gemi söküm ve yüksekte çalışmayı gerektiren diğer iş kollarında yüksekten düşerek hayatını kaybeden ya da ağır şekilde yaralanan işçilerin sayısı bir hayli fazladır. Bu nedenle, Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik hükümleri gereği, yüksekte çalışmanın söz konusu olduğu her iş ya da işyeri için çalışanlara yaptıkları işe özgü olarak yüksekte çalışma eğitimi verilmelidir.
İş sahalarında en çok özen gösterilmesi gereken konulardan biri, yüksekte çalışmaktır. Bu amaçla verilen bir eğitim olan yüksekte çalışma eğitimi, işyerleri ve çalışanlar açısından son derece önemli ve verimlidir. Özellikle düşme tehlikesi bulunan işyerlerinde çalışmakta olan çalışanlar yüksekte çalışma eğitimi almalı ve kendilerini söz konusu iş koşullarına alıştırmalıdır.
İş sağlığı ve güvenliği disiplini kapsamında yüksekte çalışma eğitimi alınmasıyla bu tür alanlarda güvenli, verimli ve rahat bir şekilde çalışmak mümkün olmaktadır. Çalışanların mutlaka alması gereken işyeri yüksekte çalışma eğitimleri iş sağlığı ve güvenliği uzmanlarıyla birlikte işyeri yetkilileri tarafından da takip edilmelidir.
Yüksekte çalışma belgesi, yüksekte çalışma eğitimi alan ve bu eğitimi başarıyla tamamlayan çalışanlara verilen bir belgedir. Çalışanların ekipmanları doğru ve güvenlik şartlarına uygun olarak kullanması ve güvenli bir çalışma kültürünün sağlanması için yüksekte çalışma belgesi alınmalıdır. İnşaat, telekomünikasyon, enerji sektörü ve endüstriyel tesislerde çalışanlar başta olmak üzere pek çok farklı sektörde yüksekte çalışmalarını sürdüren çalışanlar yüksekte çalışma eğitimi almalıdır.
Bu kapsamda çalışanlara; yüksekte çalışma tanımı, riskleri, donanım bilgisi, çalışma metodolojisi, ekipmanların kullanımı ve genel kullanım öncesine ait kontrolü ve bakımıyla ilgili bilgiler verilmektedir. Yüksekte çalışacak olan kişilerin sağlık durumları yüksekte çalışmaya elverişli, risk analizi ve çözüm becerisi ile gelişmiş olmalıdır.
Yüksekte çalışma gibi düşme sonucu ciddi yaralanma ve hayat kaybı riski içeren işler başta olmak üzere çok çeşitli alanlarda İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na uyulmalıdır. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 17. maddesine ve 15.05.2013 tarih ve 28648 sayılı Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliği’nin 5. maddesine göre; işverenlerin, çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimleri almasını ve bu eğitimlerin belirli periyotlarla tekrarını sağlaması yükümlülüğü bulunmaktadır.
Yüksekte çalışma eğitimi, temel olarak düşme sonrası yaralanma yaşanabilecek yükseklikte çalışan kişilerin güvenliğini sağlama ve oluşabilecek iş kazalarını önleme amacıyla çalışanlara verilen bir eğitim olma özelliğine sahiptir. Son derece önemli bir eğitim olan yüksekte çalışma eğitimi; inşaat, rüzgar türbini ya da dış cephe temizliği gibi işlerde çalışan ve yaptığı iş gereği hayati tehlike ile karşı karşlıya olan kişilerin yönetmelik kapsamında alması zorunlu bir eğitimdir.
Düşüldüğü zaman yaralanma riski bulunan işlerde çalışan kişiler doğru eğitimi almadığı takdirde, çalıştıkları süreç içerisinde sağlık ve güvenlik tehdidi ile karşı karşıyadır. Ülkemizde en çok iş kazası yaşanan sektörlerin başında inşaat sektörü gelir. Yalnızca inşaat sektöründe çalışan kişiler değil, merdiven ve iskele kullanarak çalışan işçilerin tümü, yüksekte çalışma eğitimi almamaları hâlinde yüksek risk altındadır.
Yüksekte çalışma eğitimi, iş güvenliği uzmanları ve SPRAT/IRATA sertifikasına sahip eğitmenler tarafından verilebilir. Yüksekte çalışma konusunda hiçbir fiziksel engeli olmayan ve psikolojik yapısı sağlam olan tüm bireylerin yüksekte çalışma eğitimi alması mümkündür.
İş Güvenliği Uzmanı Yüksekte Çalışma Eğitimi Verebilir mi?
İş sağlığı ve güvenliği mevzuatı kapsamında, yüksekte çalışma eğiticisi olarak belirtilmiş bir tanım ya da yüksekte çalışma eğitici belgesi diye bir belge tipi veya zorunluluğu bulunmaz. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile mevzuatımızın bir parçası olan proaktif yaklaşım sonucunda, bu eğitimi verebilecek olan kişilerin belirli nitelikler belirlenerek kısıtlanması yoluna gidilmemiştir. Yeterli bilgi düzeyine sahip olan kişilerin bu eğitimi vermesi ve neticesinde çıkabilecek olan sorumlulukları üstlenmesi yönünde düzenlemeler gerçekleştirilmiştir.
Bu konuda herhangi bir düzenleme yapılana dek ve yukarıda belirtilmiş olan prensiplere uyum sağlanması kaydıyla yüksekte çalışma eğitimi, işyerinde görevli olan iş güvenliği uzmanı ya da işyeri hekimi tarafından verilebilmektedir. Yeterli uzmanlığa ve yetkinliğe sahip olan kişi, kurum ya da kuruluşlar tarafından da yüksekte çalışma eğitiminin verilmesi mümkündür.
Yüksekte Çalışma Eğitimi Kaç Yıl Geçerli?
Yüksekte çalışma eğitimi, eğitimin alındığı ve sertifikanın düzenlendiği tarihten itibaren 2 yıl süreyle geçerlidir. Eğitim kapsamında paylaşılan önemli hususların zaman geçtikçe unutulabileceği göz önünde alındığından, eğitimin 2 yıl bitince yenilenmesi gerekli görülmektedir. Yasal olarak mevzuatta yer alan bu hükümlere göre, yüksekte çalışma eğitimi alan kişiler ilgili süre tamamlanınca eğitimlerini yenilemelidir.
Yüksekte çalışma eğitimi resmi olarak geçerliliğini 2 yıl süreyle koruduğundan, eğitimi alan kişiler 2 yıllık süre boyunca bu sertifika ile çalışma hakkına sahiptir. Ancak süresi dolan belgeyle çalışılması söz konusu değildir. 2 yıllık geçerlilik süresi ile ilgili olarak işverenler de bilgi sahibi olduğu için belgesinin süresi biten çalışanları, yüksekte çalışma eğitimini yenilemeye teşvik etmeleri önemlidir. Bu sayede çalışanlar iş güvenliği kuralları çerçevesinde yüksekte nasıl çalışmaları gerektiğini öğrenebilir ve bilgilerini eğitimin yenilenmesi ile tazeleyebilir.
Aldığı yüksekten çalışma eğitimi gereği ISG kurallarına riayet edeceğini kabul eden çalışanlar, süresi biten sertifikalarını yenilemek için eğitime katılmak zorundadır. Yüksekten çalışma eğitimini veren Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri, bünyelerinde bulunan profesyonel eğitimciler ile iş arayan çalışanların iş bulma sürecini de kolaylaştırmaktadır. Eğitim sonunda alınan belge, çalışanlar için pek çok farklı iş kapısını açmaktadır.
Farklı iş koşullarına uyum sağlama noktasında geçerliliğe sahip yüksekte çalışma eğitimleri yüksek tehlike grubundaki işler için zorunludur. Eğitimin 2 yılda bir yenilenmesi, çalışanın hem fiziksel olarak hazır olup olmadığını hem de mental olarak herhangi bir sorun olup olmadığını anlamak açısından önemlidir. Yüksekte çalışan kişilerin yükseklik kaynaklı problemlerinin görmezden gelinmesi, kişilerin kendi sağlık sorunlarını yansıtmaması anlamına gelip tehlikeli ve yasa dışı olarak kabul edilmektedir.
Yüksekte Çalışma Eğitimi Kaç Saat?
1 gün süren bir eğitim olan yüksekte çalışma eğitiminin süresi 8 saattir. Öğleden önce 4 ve öğleden sonra 4 saat olacak şekilde verilen yüksekte çalışma eğitiminin ilk 4 saatinde teorik eğitim gerçekleştirilir. Sonraki 4 saatlik süreçte ise uygulamalı eğitim yapılır. Uygulamalı eğitimde kullanılacak olan ekipmanlar, eğitimi veren kurs tarafından temin edilmektedir. Katılımcıların yüksekte yapacağı çalışmaları güvenli bir şekilde tamamlayabilmesi için gerekli olan metotlar hakkında bilgilenmeleri yüksekte çalışma eğitimi ile sağlanır.
Yüksekte çalışma ileri seviye eğitimi ise 16 saattir. 2 günde tamamlanan yüksekte çalışma ileri seviye eğitimi, yüksek riskli ortamlarda bulunacak olan kişiler için uygun bir eğitimdir. Hem teorik hem uygulamalı olarak verilen eğitimin ilk günü teorik, ikinci günü ise uygulamalıdır.
Yüksekte Çalışma Eğitim İçeriği
- Yüksekte Çalışma ile ilgili tanımlar
- Yüksekte Güvenli çalışmanın yasal dayanakları
- Düşme durdurma sistemleri
- Emniyet alma kuralları ( ankrajlama )
- Toplu korunma uygulamaları ve kişisel koruyucu donanımlar
- Kişisel koruyucu donanımların kontrol ve bakımı
- Merdiven, iskele ve platformlarda güvenli çalışma uygulamaları
- Sık kullanılan düğüm çeşitleri
- Askıda kalma şoku ve süresi
- Askıda kalan kişiyi kurtarma yöntemleri
