Hastanelerde Yaşanan İğne Batmalarının Etkileri, Zararları ve Önlemleri
Hastanelerde, sağlık çalışanlarının (doktor, hemşire, temizlik personeli, hastane danışmanları vb.) sıkça karşılaştığı risklerden biri iğne batmasıdır. İğne batması, sağlık personelinin deri altına veya cilde bir iğnenin batması durumunda meydana gelir. Bu durum, ciddi sağlık sorunlarına veya bulaşıcı hastalıklara neden olabilir ve doğru önlemlerin alınması gerektiği için ciddiye alınmalıdır. Hastanelerde yaşanan iş kazalarının incelediğimizde yaşanan iş kazalarındaki en yüksek oran iğne batmalarıdır. İğne batmaları ikiye ayrılmaktadır. Bulaş olmuş iğne batması ve bulaş olmamış iğne batmasıdır. Her ikisinin de kaza sonrasındaki takip süreçleri farklılıklar göstermektedir. Hastanede yaşanan iğne batmalarının hastane işleyiş sürecini olumsuz olarak çok fazla etkilemektedir. Yaşanan iğne batmalarının hastane ve ülke ekonomisine büyük zararları vardır.
İğne Batmasının Etkileri:
Enfeksiyon Riski:
İğne batması, özellikle enfekte bir hastanın kanı veya vücut sıvıları ile temas edildiğinde, sağlık çalışanlarını enfeksiyon riski altına sokar. Hepatit B, hepatit C ve HIV gibi bulaşıcı hastalıkların yanı sıra diğer patojenlerin yayılma riski çok yüksektir. Enfeksiyon riski, iğne batması sonucu temas edilen sıvının miktarına, patojenin türüne ve sağlık çalışanının bağışıklık durumuna bağlı olarak değişir. Bu nedenle, iğne batması sonrası enfeksiyon riski değerlendirilmeli ve gereken önlemler alınmalıdır. İğne batması sonrası serolojik takip süreci başlamalıdır. Hastane prosedürlerine göre gerekli tetkik ve tahliller yapılmalıdır.
Yaralanmalar:
İğne batması sonucu, deri altında yaralanmalar meydana gelebilir. İğnenin deri altına girmesiyle birlikte, bölgede ağrı, şişlik ve morarma gibi semptomlar ortaya çıkabilir. Bu yaralanmaların ciddiyeti, iğnenin boyutu, deriye nüfuz etme derinliği ve iğne batması sonrası uygulanan tedaviye bağlı olarak değişebilir. Bazı durumlarda, iğne batması sonrası yaralanmalar cerrahi müdahale gerektirebilir. Yaralanma süreçlerinin personele psikolojik etkilerini azaltmak için danışmanlık hizmetleri verilebilir.
Stres ve Anksiyete:
İğne batması deneyimi, sağlık çalışanlarında stres ve anksiyeteye neden olabilir. Bu stres, iş performansını olumsuz etkileyebilir ve sağlık çalışanlarının ruh sağlığını etkileyebilir. İğne batması yaşayan sağlık personeli, olumsuz duygularla baş etmek için psikolojik destek almalı ve ihtiyaç duyduklarında danışmanlık hizmetlerine başvurmalıdır.
İğne Batmasının Zararları:
Sağlık Sorunları:
Enfekte bir iğne batması, ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Özellikle kan yoluyla bulaşan hastalıkların yayılma riski, sağlık çalışanları için büyük bir endişe kaynağıdır. Hepatit B, hepatit C ve HIV gibi hastalıklar, enfekte bir iğne batması sonucu yayılabilir ve uzun vadeli sağlık sorunlarına neden olabilir. Bu nedenle, iğne batması sonrası enfeksiyon riski değerlendirilmeli ve gerekirse uygun tedaviler uygulanmalıdır.
Mesleki Riskler:
Sağlık çalışanlarının iğne batması riski, mesleklerinin doğası gereği yüksektir. Özellikle kan alma, enjeksiyon uygulama ve diğer invaziv işlemler sırasında, iğne batması riski artar. Bu durum, sağlık personelinin mesleki sağlık risklerinin artmasına ve iş güvenliği önlemlerinin alınmasının önemine vurgu yapar. Sağlık kuruluşları, sağlık personeline iğne batması riskini azaltmak için uygun ekipman ve eğitim sağlamalıdır. Her hasta enfekte kabul edilerek işlemler yapılmalıdır. Doktor, hemşire ve hasta bakıları hastalara müdahale ederken gerekli bütün ekipmanları kullanmalıdır. Maske, eldiven, gözlük ve önlük gibi sarf malzemeler yeterli miktarda temin edilmelidir.
İğne Batmalarının Engellemek İçin Alınması Gereken Önlemler:
İğne Güvenliği Eğitimi:
Sağlık personeline, iğne güvenliği konusunda düzenli eğitimler verilmelidir. İğne batması riskini azaltma stratejileri, doğru iğne kullanımı teknikleri ve güvenli atık yönetimi hakkında bilgilendirme önemlidir. Hastane içinde görsel afis ve resimler ile bilinç artırılmalıdır. Enfeksiyon hemşiresi tarafından hastane alanları düzenli olarak kontrol edilmelidir. Tespit edilen bulgu ve eksiklikler Enfeksiyon Hemşiresi tarafından başhekimliği iletilmelidir. Bu eğitimler, sağlık çalışanlarının iğne batması riskini azaltmalarına ve doğru müdahaleleri yapmalarına yardımcı olur.
Kişisel Koruyucu Donanımın Kullanımı:
İğne batması riskini azaltmak için sağlık çalışanları, uygun kişisel koruyucu ekipmanı (örneğin, eldivenler, maske ve gözlük) kullanmalıdır. Bu ekipmanlar, iğne batması riskini azaltmanın yanı sıra, sağlık çalışanlarını enfeksiyonlardan korur. Kullanılacak ekipmanlar CE standartların uygun olmalıdır. Bölüm bazlı kişisel koruyucu ekipman listesi hazırlanarak ilgili bölümlere temin edilmelidir. Örneğin Pataloji bölümüne tam yüz maskesi ve filtre alınmalıdır. Ameliyathane için cerrahi önlükler ve cerrahi başlıklar alınmalıdır.
Güvenli İğne Yönetimi:
Kullanılmış iğnelerin kapaklarının kapatılmadan sharp box kutularına atılması ve güvenli bir şekilde imha edilmesi önemlidir. Hastanelerde prosedür olarak sharp box kutularının 2/3 dolduğunda kapağının kapatılarak tıbbı atık toplama personeli tarafından toplatılması gereklidir. Hastaneler Tıbbı Atık Toplama süreçlerini bir prosedür haline getirmelidir. Tıbbı atık toplama ve shut box kutularının toplanması için personele gerekli eğitimleri vermelidirler. Bu, sağlık çalışanlarının iğne batması riskini azaltmanın ve enfeksiyonların yayılmasını engellemenin önemli bir yoludur.
İğne Kullanımı İlkeleri:
İğne kullanımıyla ilgili belirli prensiplere uyulmalıdır. Örneğin, iğne kullanımı gerektiğinde, iğne güvenliği önlemleri alınmalı ve gerekliyse alternatif tedavi yöntemleri değerlendirilmelidir. Sağlık kuruluşları, güvenli iğne kullanımı politikalarını oluşturmalı ve sağlık personeline bu politikalara uymalarını sağlamak için eğitim ve denetim sağlamalıdır.
İğne batması, sağlık çalışanları için ciddi bir risk oluşturan önemli bir sorundur. Ancak uygun önlemlerin alınması ve bilinçli bir şekilde hareket edilmesi durumunda, bu riskler azaltılabilir ve sağlık personelinin güvenliği sağlanabilir. Yaşanan iğne batmalarının ekonomik ve sosyal yanları göz önüne alındığında önem verilmesi gereken bir mesele olduğu aşikardır. Bundan dolayı ülkemiz ve toplum açısından bu sürecin takibi çok önemlidir.
Nihat KARADENİZ
A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı
Çevre Görevlisi/Bilirkişi